Wybory korespondencyjne - opinia prawna

Do samorządowców z całej Polski wpływają wnioski Poczty Polskiej o udostępnienie danych ze spisu wyborców. Jak wskazuje Poczta Polska powyższe ma służyć przeprowadzeniu wyborów korespondencyjnych. Operator pocztowy do swojego wniosku załączył decyzję Prezesa Rady Ministrów zobowiązującą go do wykonania powyższych czynności. Czy żądanie Poczty Polskiej ma rzeczywiście podstawy prawne? Jak do żądania operatora pocztowego należy odnosić brak zakończenia procedury legislacyjnej właściwej ustawy o wyborze Prezydenta RP - trwające prace w Senacie RP? A jak do tego odnosić reguły rozporządzenia RODO? Na te i inne pytania staramy się odpowiedzieć w załączonej opinii prawnej. Opinia nie zawiera oceny zgodności działań podejmowanych na podstawie ustaw z Konstytucją RP - stąd należy ją traktować jako wolne uwagi prawnika o obowiązującym obecnie prawie. Jesteś samorządowcem lub interesuje Cię wskazana problematyka - zapraszamy do zapoznania się z poniższą opinią prawną:

OPINIA PRAWNA

SPORZĄDZONA PRZEZ ADWOKATA ŁUKASZA TWAROWSKIEGO Z KANCELARII ADWOKACKIEJ W BIAŁYMSTOKU ULLIPOWA 20 LOK.10

W PRZEDMIOCIE CHARAKTERU PRAWNEGO ŻĄDANIA PRZEZ OPERATORA POCZTOWEGO PRZEKAZANIA DANYCH ZE SPISU WYBORCÓW PRZEZ JEDNOSTKI SAMORZĄDU TERYTORIALNEGO

I. Podstawa prawna sporządzenia opinii prawnej.

Opinia prawa została sporządzona w oparciu o następujące akty prawne obowiązujące w polskim porządku prawnym:
1. Ustawa z dnia 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Dz. U. z 2020 r. poz. 695)
2. Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 256, 695.)
3. Ustawa z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych (Dz. U. z 2020 r. poz. 568, 695)
4. Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych)
II. Stan faktyczny:
Pismem Poczty Polskiej z dnia 23.04.2020 r. sygnowanym podpisem elektronicznym (podpisanym przez uprawnione podmioty do reprezentacji operatora pocztowego) wystąpiono z wnioskiem o udostępnienie danych osobowych ze spisu wyborców. Do pisma załączono decyzję Prezesa Rady Ministrów z dnia 16 kwietnia 2020r. dotyczącą podjęcia przez Pocztę Polską S.A. czynności niezbędnych do przygotowania przeprowadzenia wyborów powszechnych na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej zarządzonych w 2020 r.
III. Analiza prawna.
Przed odniesieniem się merytorycznie do w/w wniosku wskazuję, iż przedmiotem opinii nie jest badanie zgodności działań podejmowanych na podstawie ustawy z dnia 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 z przepisami Konstytucji RP. Przedmiotem opinii pozostaje wyłącznie ocena prawna w zakresie charakteru złożonego wniosku – kontekście ochrony danych osobowych oraz spełnienia lub braku spełnienia przesłanek z art. 99 obowiązującej od 18 kwietnia 2020 r. ustawy z 16 kwietnia 2020 r. szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARSCoV-2 (Dz. U. poz. 695).
Zgodnie z powołanym przepisem (art. 99 wskazanej ustawy) operator wyznaczony w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. - Prawo pocztowe, po złożeniu przez siebie wniosku w formie elektronicznej, otrzymuje dane z rejestru PESEL, bądź też z innego spisu lub rejestru będącego w dyspozycji organu administracji publicznej, jeżeli:1/ dane te są potrzebne do realizacji zadań związanych z organizacją wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiejbądź2/ w celu wykonania innych obowiązków nałożonych przez organy administracji rządowej.
Dane, o których mowa 
w zdaniu pierwszym, przekazywane są operatorowi wyznaczonemu, w formie elektronicznej, w terminie nie dłuższym niż 2 dni robocze od dnia otrzymania wniosku. Operator wyznaczony uprawniony jest do przetwarzania danych wyłącznie w celu, w jakim otrzymał te dane.
Odnosząc się do w/w przesłanek powołać należy się na oświadczenie Prezesa UrzędOchrony Danych Osobowych (dostępne: https://uodo.gov.pl/pl/138/1508), gdzie wskazano:
„Z powyższego przepisu prawa wynika, że operator pocztowy jest uprawniony do pozyskania od organu administracji publicznej danych osobowych wskazanych ww. przepisem prawa, jeżeli zachodzi jedna z dwóch niezależnych od siebie przesłanek. W pierwszym przypadku udostępnienie danych jest możliwe, jeżeli dane te są potrzebne do realizacji zadań związanych z organizacją wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej. Natomiast w drugim przypadku udostępnienie danych jest możliwe, jeżeli dane te są potrzebne w celu wykonania innych obowiązków nałożonych przez organy administracji rządowej. Nie ulega wątpliwości, że pierwsza przesłanka w obecnie obowiązującym stanie prawnym nie występuje.
Z powyższym stanowiskiem Prezesa UODO należy się zgodzić jako, że nie zakończyła się procedura ustawodawcza dotycząca ustawy z dnia 6 kwietnia 2020 r. o szczególnych zasadach przeprowadzania wyborów powszechnych na Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej zarządzonych w 2020 r.
Dokonać zatem należy wyłącznie analizy drugiej z w/w przesłanek – i to zarówno w kontekście zgodności żądania operatora pocztowego z przepisami rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) – dalej: rozporządzenie RODO, jak też samego charakteru prawnego żądania udostepnienia spisu wyborców z powołaniem się na opisaną wcześniej decyzję Prezesa Rady Ministrów.
Odnosząc się do pierwszej z wymienionych kwestii wskazać należy, iż zgodnie z art. 32 ust. 1 i 35 ust. 1 rozporządzenia RODO uzasadnione wydaje się być wystąpienie przez jednostki samorządu terytorialnego do operatora pocztowego celem uzyskania jako załączników do wniosku:
1/ analizy ryzyka dla czynności przetwarzania danych osobowych zgodnie z art. 32 ust. 1 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólne rozporządzenie o ochronie danych) – dalej: rozporządzenie RODO
2/ oceny skutków przetwarzania dla ochrony danych osobowych zgodnie z art. 35 ust. 1 rozporządzenia RODO
Prezes UODO w swoim oświadczeniu ws. pozyskiwania danych osobowych wyborców przez operatora pocztowego również zwrócił uwagę, iż „podkreśla rolę zasad ochrony danych osobowych wskazanych w art. 5 RODO. Przepis art. 5 ust. 1 lit. f RODO jasno stanowi, że dane osobowe muszą być przetwarzane w sposób zapewniający odpowiednie bezpieczeństwo danych osobowych, w tym ochronę przed niedozwolonym lub niezgodnym z prawem przetwarzaniem oraz przypadkową utratą, zniszczeniem lub uszkodzeniem, za pomocą odpowiednich środków technicznych lub organizacyjnych. Zarówno podmioty zobowiązane do przekazania danych osobowych, jak i operator wyznaczony, powinni zapewnić wysoki standard zabezpieczeń systemów informatycznych wykorzystywanych do przetwarzania tych danych, by zminimalizować ryzyka ich niezgodnego z prawem ujawnienia. W celu wyeliminowania ryzyka naruszenia praw lub wolności osób głosujących w wyborach powinny zostać wdrożone adekwatne środki organizacyjne, aby zapewnić stopień bezpieczeństwa odpowiadający temu ryzyku”.
W związku z powyższym uzasadnione wydaje się być ustalenie, czy operator pocztowy przeprowadził i dysponuje analizą ryzyka dla czynności przetwarzania danych osobowych zgodnie z art. 32 ust. 1 rozporządzenia RODO oraz oceną skutków przetwarzania dla ochrony danych osobowych zgodnie z art. 35 ust. 1 rozporządzenia RODO.
Odnosząc się do samego charakteru prawnego złożonego wniosku – w kontekście drugiej z przesłanek art. 99 ustawy z dnia 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Dz. U. z 2020 r. poz. 695) i załączonej decyzji Prezesa Rady Ministrów z dnia 16 kwietnia 2020 r. – w mojej ocenie pozostaje ona co najmniej wątpliwa. Powyższe wynika z faktu, iż, jak już wskazywano, zgodnie z art. 99 w/w ustawy operator pocztowy może działać w celu wykonania innych obowiązków nałożonych przez organy administracji rządowej.
Bliżej nie wiadomo, jakie to inne obowiązki operator pocztowy miałby wykonywać realizując zobowiązanie Prezesa Rady Ministrów z dnia 16 kwietnia 2020 r.. Przeciwnie: operator pocztowy sam wprost wskazał, iż realizuje te zobowiązanie na potrzeby przeprowadzenia wyborów – co bezspornie z w/w przyczyn zostało wykluczone (a co potwierdził też Prezes UODO).
Odpowiedzieć zatem należy na pytanie, czy niezależnie od podawania przez operatora pocztowego, że występując z żądaniem objętym wnioskiem realizuje on czynności mające na celu przygotowanie wyborów, zachodzi w ogóle konieczność rozważania wystąpienia drugiej z przesłanej art. 99 (wbrew temu co twierdzi sam operator pocztowy).
Przyjmując na potrzeby niniejszej opinii – że konieczność taka jak wyżej wskazano nawet zachodzi – i tak prowadzi to w mojej ocenie ostatecznie do wniosku, iż żądanie operatora pocztowego obarczone jest wadą prawną.
Zakładając bowiem, że w obrocie prawnym zaistniała druga przesłanka z art. 99 ustawy z dnia 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Dz. U. z 2020 r. poz. 695) – wówczas analiza podstaw prawnych z kolei decyzji Prezesa Rady Ministrów budzi wątpliwości.
W decyzji tej powołano się na art. 11 ust. 2 i 3 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacjikryzysowych. Zgodnie z tym przepisem Prezes Rady Ministrów może, z własnej inicjatywy, wydawać polecenia obowiązujące wszystkie organy administracji rządowej działające w województwie, państwowe osoby prawne, organy samorządu terytorialnego, samorządowe osoby prawne oraz samorządowe jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, a także inne osoby prawne i jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej oraz przedsiębiorców. Polecenia te są wydawane w związku z przeciwdziałaniem COVID-19, w drodze decyzjiadministracyjnej i podlegają natychmiastowemu wykonaniu z chwilą ich doręczenia lub ogłoszenia oraz nie wymagają uzasadnienia.
Jeżeli zatem polecenia Prezesa Rady Ministrów wydane Poczcie Polskiej nie dotyczy przeprowadzenia wyborów korespondencyjnych z uwagi na wcześniej opisany brak właściwych podstaw prawnych (co zresztą byłoby w jawnej sprzeczności z treściami pism zarówno Prezesa Rady Ministrów jak i operatora pocztowego) to należy zadać pytanie jaki jest inny cel wykonania obowiązku, który ma związek z przeciwdziałaniem COVID-19?
Jeżeli takiego celu brak – wówczas zasadne byłoby pytanie – czy decyzja Prezesa Rady Ministrów skierowana do Poczty Polskiej ma charakter polecenia z art. 11 ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych – które byłoby natychmiast wykonalne, czy należy powyższe traktować jak każdą inną decyzję administracyjną, od której przysługuje środek odwoławczy i która w przypadku braku rygoru natychmiastowej wykonalności nie podleganatychmiastowemu wykonaniu? W pouczeniu w decyzji Prezesa Rady Ministrów wskazano, iż nie przysługuje od niej odwołanie (zgodnie z pouczeniem miałby natomiast przysługiwać w terminie 14 dni wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy), jednak jeżeli poważnie traktować opinię Prezesa UODO, z której wynika, iż nie spełniono pierwszej z przesłanek art. 99 ustawy z dnia 16 kwietnia 2020 r. o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (Dz. U. z 2020 r. poz. 695) wówczas - o ile zgodzimy się, że żądanie danych z rejestru wyborców w celu bliżej nie sprecyzowanym, który nie stanowi jednak działania w związku z przeciwdziałaniem COVID-19 – decyzje Prezesa Rady Ministrów należy stosować jak każda inną decyzję od której, niezależnie od błędnego pouczenia, przysługuje odwołani i która w związku z brakiem upływy terminu 14 dni od dnia jej wydania nie stała się jeszcze ostateczna. Wtedy należałoby uznać, że ani pierwsza z przesłanek ustawowych do żądania Poczty Polskiej nie została spełniona (jak twierdzi również Prezes UODO), jak też brak jest spełnienia drugiej z przesłanek w tym zakresie. Tym samym żądanie Poczty Polskiej pozostawałoby bezskuteczne (jako wystosowane bez podstawy prawnej, również w zakresie drugiej z przesłanek art. 99 w/w ustawy). Gwoli ścisłości wskazać należy, że żądanie Poczty Polskiej należy uznać za uzasadnione jeżeli zakładamy, że: a) Prezes UODO nie ma racji twierdząc, że nie zachodzi w niniejszej sprawie pierwsza z przesłanek art. 99 wspomnianej ustawy, albo zakładamy wręcz, że nie ma znaczenia zakończony albo nie zakończony tryb procedowania ustaw wyborczych (opiniujący zakłada z kolei, że brak jest racjonalnych podstaw do takiego akurat przyjęcia). b) zakładamy, że dostarczenie przez samorządy danych z rejestru wyborców to działanie, które – nie w celu organizacji wyborów tylko w innym bliżej nie sprecyzowanym – przyczyni się do zwalczania COVID-19.
Niezależnie od faktu, że każdy na powyższe pytania może odpowiedzieć sobie sam odpowiedzi na te wątpliwości powinny jednak też zostać dostarczone przez operatora pocztowego – stąd zwracając się do Poczty Polskiej o uzupełnienie wniosku o załączniki zgodne z w/w przepisami rozporządzenia RODO zasadne mogłoby również byćskierowanie zapytania o doprecyzowanie celu w jakim dane z rejestru wyborów mają być przekazywane (jeśli nie jest to cel przeprowadzenia wyborów – do czego brak stosownych podstaw prawnych, jak wskazuje również Prezes UODO).
Adwokat
dr 
Łukasz Twarowski
Niniejsza opinia – w świetle obowiązujących przepisów prawa oraz z uwagi na pominięcie przy opiniowaniu ustawy zasadniczej – nie może zawierać jednoznacznych definicji i odpowiedzi o charakter prawny wniosku operatora pocztowego. Opinia zawiera natomiast wskazania co do sposobu postepowania celem próby zapewnienia zgodności wypełniania obowiązków nakładanych ustawami z przepisami rozporządzenia RODO. Opinia zawiera tez ogólne uwagi o charakterze prawnym skierowanego do samorządów żądania – ogólny charakter odpowiedzi nie leży jednak po stronie opiniującego, a ustawodawcy tworzącego takie a nie inne przepisy prawa i w takim a nie innym trybie.

Komentarze

  1. Ten komentarz został usunięty przez autora.

    OdpowiedzUsuń
  2. Oczywiście czasami faktycznie może przydać się pomoc adwokata i tym bardziej jeśli nie wiemy jak poradzić sobie z niektórymi sprawami. Jeśli mogę kogoś polecić, to jak najbardziej pomoc https://adwokatcebula.pl/ będzie odpowiednia.

    OdpowiedzUsuń
  3. What are the best baccarat games to play? - Wolverione
    What are the best baccarat games to play? Learn septcasino about the best baccarat 제왕카지노 games to play online for real money. 바카라

    OdpowiedzUsuń

Prześlij komentarz

Popularne posty z tego bloga

Od początku zmierzałem do końca

Spoiler - o kobietach prowadzących działalność gospodarczą i ZUS